Wszystkie komórki naszego, psiego i każdego innego, organizmu mogą ulegać niekontrolowanym, nadmiernym podziałom czyli procesowi nowotworzenia. Dotyczy to także komórek tucznych nazywanych inaczej mastocytami.
Komórki tuczne a stan zapalny
Występują one w tkance łącznej oraz błonie śluzowej. Zazwyczaj lokalizują się w okolicy naczyń krwionośnych w miejscach, w których narządy wewnętrzne stykają się z środowiskiem zewnętrznym: w skórze, błonie śluzowej dróg oddechowych i przewodu pokarmowego, w spojówkach oraz jamie nosowej.
Mastocyty są komórkami układu immunologicznego. Bronią organizm przed bakteriami, pasożytami i innymi drobnoustrojami. Wywołują lokalny stan zapalny jako odpowiedź na kontakt z patogenem. Za powstanie miejscowego zapalenia odpowiadają substancje zawarte w masocytach, są to między innymi histamina, heparyna, serotonina, leukotrieny, prostaglandyny i czynnik aktywacji płytek krwi.
W wyniku reakcji komórki tucznej z zarazkami substancje te są uwalniane z mastocytów i prowadzą do rozszerzenia naczyń krwionośnych, obrzęku tkanek i napływu innych komórek układu odpornościowego – czyli powstaje stan zapalny.
Mastocytoma – grupy ryzyka
Mastocytoma może wystąpić u każdego psa (oraz kota), ale najczęściej jest notowana u bokserów, boston terierów, bulterierów, foksterierów, mopsów, labradorów, beagli oraz golden retriever’ów. U mopsów, bokserów i golden retrieverów mamy zazwyczaj do czynienia z łagodnym rozrostem komórek tucznych. Niestety mastocytoma może przebiegać też w cięższej, złośliwej postaci – taka forma występuje najczęściej u psów rasy shar pei.
Chociaż choroba może rozwinąć się już u szczeniąt to najczęściej występuje u starszych psów, powyżej 9 roku życia. Póki co nie stwierdzono predyspozycji do występowania tej choroby związanych z płcią zwierzęcia.
Przyczyny powstania nowotworu
Przyczyny powstawania tego nowotworu nie są do końca poznane, być może są one wynikiem wcześniejszych urazów, skaleczeń i stanów zapalnych. Brane są również pod uwagę infekcje wirusowe oraz czynniki dziedziczne, a także mutacja genu (genu receptora c-kit), który odpowiada za podziały mastocytów. Póki co żaden z tych czynników nie jest potwierdzonym powodem rozwoju choroby.
Mastocytoma – podział ze względu na złośliwość
Nowotwór może być zarówno niezłośliwy jak i (niestety) złośliwy, stosuje się 3 stopniową skalę klasyfikacji złośliwości mastocytomy: G1-G3
Guzy G1 są to dobrze zróżnicowane, pojedyncze zmiany w postaci guzów, raczej nie dochodzi do przerzutów do innych tkanek. Natomiast guzy G2 i G3 charakteryzują się mniejszym zróżnicowaniem tworzących je komórek, istnieje zwiększone ryzyko powstania wznowy choroby po leczeniu oraz częściej dochodzi do przerzutów do okolicznych węzłów chłonnych i rozprzestrzenienia się po całym organizmie.
Mastocytoma – podział ze względu na miejsce występowania
Wcześniejszy podział dzielił mastocytome ze względu na stopień zaawansowania zmian, inny podział dzieli guzy ze względu ma miejsce ich występowania.
Mastocytoma najczęściej przyjmuje postać skórną. Guzy skórne lub podskórne lokalizują się głównie w okolicy pachwin, na tułowiu, na kończynach, w okolicy narządów płciowych, na głowie oraz na szyi. Mają postać zazwyczaj pojedynczy wyniesień skóry (chociaż mogą występować też liczniejsze guzki) o średnicy od ok.0,5 cm do 4, a nawet 8 cm!
Łatwo można je pomylić z każdym innym rodzajem guzów skóry. Mniej złośliwe zmiany są dobrze odgraniczone od okolicznych tkanek, powoli rosną. Guzki są zaczerwienione i nie ma na nich sierści.
Zmiany złośliwe tworzą bardziej rozległe obrzmienia skóry, mogą ulegać owrzodzeniu i pokrywać się wysiękiem zapalnym. Zmiany skórne, szczególnie te łagodne nie wyglądają groźnie, co może powodować zbagatelizowanie problemu przez właścicieli.
Objaw Darrier’a
Objawem, który naprowadza nas na mastocytomę jest tzw. objaw Darrier’a. Polega on na tym, że pod wpływem naszych manipulacji przy zmianie, jej obmacywaniu oraz przy wylizywaniu przez zwierzę, dochodzi do uwolnienie substancji zawartych w komórkach.
Substancje te powodują powstanie miejscowego odczynu zapalnego, co obserwujemy jako zaczerwienienie i powiększenie zmiany skórnej. Objawy te po chwili znikają.
Prawie 30% nowotworów u zwierząt występują w skórze. U psów mastocytoma jest jednym z najczęstszych nowotworów skóry (20% ), jest więc istotnym problemem dla naszych pupili.
Guz komórek tucznych w narządach wewnętrznych
Niestety guz komórek tucznych lokalizuje się nie tylko w skórze, może występować też w narządach wewnętrznych np. wątrobie, śledzionie, przewodzie pokarmowym – jest to trzewna postać choroby.
U zwierząt obserwujemy wtedy objawy ogólne, takie jak powiększenie węzłów chłonnych, apatię, spadek apetytu i masy ciała.
W przypadku dostania się dużej ilości substancji zapalnych (np. histaminy) z mastocytów do krwioobiegu dochodzi do owrzodzeń żołądka i dwunastnicy, co skutkuje bolesnością jamy brzusznej, wymiotami i biegunką.
Uwolnienie heparyny z komórek tucznych skutkuje zaburzeniami krzepliwości, co utrudnia chirurgiczne leczenie choroby (duże krwawienia w czasie zabiegu usuwania zmiany).
NIE BAGATELIZUJ!
Jeśli zaobserwujemy guzki skórne u naszego zwierzaka nie zwlekajmy! Zgłośmy się do weterynarza. Przeprowadzi on badanie kliniczne, bardzo ważne będą dla niego informacje uzyskane od właściciela w trakcie wywiadu, szczególnie informacje o zmianie wyglądu zmiany po jej mechanicznym podrażnieniu oraz o wystąpieniu objawów ogólnych.
W przypadku trzewnej postaci choroby, badanie USG wykaże powiększenie wątroby i śledziony. Najpewniejszą metodą diagnostyki jest pobranie fragmentu tkanki z guzów (biopsja) i poddanie jej badaniu cytologicznemu oraz histopatologicznemu. Badania te umożliwiają także ocenę stopnia złośliwości nowotworu i podjęcie decyzji odnośnie metody leczenia. Często zmiany skórne zostaję chirurgicznie usunięte i wtedy od razu poddane badaniu.
Mastocytoma – leczenie
Leczenie jest uzależnione od rodzaju postaci choroby oraz stopnia złośliwości. Guzki skórne wycina się z zachowaniem odpowiedniego marginesu chirurgicznego (3 cm). Wycięte tkanki poddaje się badaniu histopatologicznemu.
W przypadku łagodnych zmian, ograniczonych do wystąpienie pojedynczych zmian skórnych, takie postępowanie jest wystarczające. Jeśli mamy do czynienia ze zmianami rozsianymi lub postacią trzewną, lekarz weterynarii zaproponuje nam radioterapię lub chemioterapię (stosuję się głównie winkrystyne lub lomustyne).
Jeżeli badania wykazały mutację genu receptora c-kit, stosuje się w leczeniu leki, które hamują nadmierne pobudzanie tego receptora (preparat masytynib).
Podaje się również leki mające zapobiec występowaniu objawów ogólnych. W przypadku postaci trzewnej z owrzodzeniami przewodu pokarmowego stosuje się dodatkowo leki zmniejszające wydzielanie soku żołądkowego.
Coś Cię zaniepokoiło? Nie bój się wizyty u specjalisty!
Pamiętajmy, że nawet niegroźnie wyglądający guzek, może okazać się zmianą zagrażającą życiu naszego pupila! Dlatego nie bójmy się przychodzić do weterynarzy z naszymi psiakami, gdyż wczesne postawienie diagnozy i szybkie rozpoczęcie leczenia zwiększa szanse na wyleczenie choroby zanim dojdzie do uzłośliwienia się zmiany i powstania ciężkich objawów ogólnych.
Ewelina Hass
Studentka Weterynarii UCMW UJ-UR Kraków
18 Comments